Fiscale aspecten van de juridische splitsing

Een juridische splitsing is een proces waarbij een bedrijf of andere rechtspersoon wordt opgesplitst in meerdere entiteiten, waarbij bezittingen, schulden en lopende overeenkomsten worden overgedragen. Belastingheffing bij de overdracht kan op verzoek worden voorkomen of uitgesteld.

1. Het juridische gedeelte

De juridische splitsing is in de basis een juridische aangelegenheid met mogelijke fiscale gevolgen. Het civiele aspect van de splitsing is geregeld in het Burgerlijk Wetboek en maakt het mogelijk om rechtspersonen op te delen in twee of meer aparte onderdelen.

We behandelen eerst het juridische gedeelte (hoofdstuk 1) en daarna de fiscale consequenties en faciliteiten (hoofdstuk 2).

1.1 Waarom wordt een juridische splitsing toegepast?

Een juridische splitsing kan in een aantal gevallen een oplossing bieden voor een benodigde herstructurering. De meest voorkomende situaties zijn:

1. De aandeelhouders van een vennootschap gaan uit elkaar. Bijvoorbeeld: Jan & Kees houden samen 50/50 de aandelen in A BV. Ze krijgen onderling ruzie en willen apart van elkaar verder. A BV wordt gesplitst in B BV en C BV, waarvan respectievelijk Jan en Kees de volledig eigenaar zijn. A BV houdt door de splitsing op te bestaan.
2. Het afscheiden van bedrijfsrisico’s. Bijvoorbeeld A BV houdt vastgoed en exploiteert een restaurant. Om te voorkomen dat het vastgoed onderdeel uitmaakt van de boedel ban een eventueel faillissement wordt het vastgoed ondergebracht in een afgesplitste entiteit B BV. A BV blijft bestaan.
3. Tot stand brenging van een holdingstructuur. Bijvoorbeeld: Jan houdt direct alle aandelen in A BV, zonder tussenliggende holding BV. Hij wil wel een holdingstructuur realiseren zonder een aandelenoverdracht. Hij splitst een gedeelte van de onderneming van A BV naar nieuw opgerichte dochtermaatschappij B BV. A BV blijft bestaan en fungeert na de splitsing als holding.
4. Verkoop van bedrijfsonderdeel. Bijvoorbeeld: A BV ontwikkelt warmtepompen en verzorgt ook de installatie hiervan. Een potentiële koper is enkel geïnteresseerd in de verkoop van warmtepompen, maar niet in de installatie. Om de verkoop van dit bedrijfsonderdeel te realiseren, wordt enkel dat onderdeel afgesplitst in B BV. A BV blijft bestaan met de installatiediensten.

1.2 Welke rechtspersonen kan je juridisch splitsen?

Een juridische splitsing is mogelijk voor:

• Besloten Vennootschappen (BV’s)
• Naamloze Vennootschappen (NV’s)
• Verenigingen
• Coöperaties
• Onderlinge waarborgmaatschappijen
• Stichtingen

Let op: Zowel bezittingen, schulden als lopende overeenkomsten kunnen onderdeel zijn van de splitsing.

1.3 Splitsing van een BV

Er zijn veel verschillende manieren waarop een BV kan worden gesplitst. Maar in de basis  bestaan twee categorieën: een zuivere splitsing, waarbij de oorspronkelijke entiteit ophoudt te bestaan of er kan sprake zijn van een afsplitsing, waarbij een nieuwe entiteit ontstaat, maar de oorspronkelijke entiteit ook blijft bestaan. Juridische splitsingen worden vaak gebruikt bij bedrijfsherstructureringen of risicobeheer.

Hieronder lichten wij de meest voorkomende splitsingsvormen toe.

1.3.1 Zuivere splitsing 

Zoals eerder benoemd is een zuivere splitsing een splitsing waarbij de splitsende entiteit ophoudt te bestaan. Deze zuivere splitsing zullen we toelichten aan de hand van twee (veelvoorkomende) voorbeelden:

Bij deze splitsingsvorm wordt A BV gesplitst in twee nieuwe entiteiten die door de splitsing ontstaan. De aandeelhouders van de verdwenen A BV worden de aandeelhouders van B BV en C BV in dezelfde verhouding als zij in A BV hadden. A BV houdt op met bestaan op het moment van de splitsing.

Bij deze splitsingsvorm krijgen de aandeelhouders in A BV slechts aandelen in enerzijds B BV en anderzijds C BV. Zij worden dus enkel aandeelhouder van de ene BV en verkrijgen geen belang in de beide entiteiten die door de splitsing ontstaan. In de praktijk wordt dit ook wel de ‘ruziesplitsing’ genoemd, omdat de eerdere gezamenlijk aandeelhouders van dezelfde BV, na de splitsing juridisch niks meer met elkaar te maken hoeven hebben. Ondanks de bijnaam van deze splitsing, is ruzie tussen de aandeelhouders niet verplicht om deze splitsingsvorm te realiseren.

1.3.2 Afsplitsing

Afsplitsing is ook een vorm van juridische splitsing. Bij een afsplitsing blijft de splitsende entiteit wel bestaan en ontstaat ook een nieuwe entiteit. De afsplitsing zullen we toelichten aan de hand van vier voorbeelden:

Bij een afsplitsing blijft de splitsende entiteit, in dit geval A BV, bestaan. Bij het splitsingsproces ontstaat enkel B BV. B BV reikt bij het ontstaan aandelen uit aan beide aandeelhouders van A BV, zodat beide aandeelhouders van A BV ook aandeelhouder worden van B BV.

Bij deze afsplitsing ontstaat er een vennootschap als dochter van de afsplitsende entiteit. Er hoeven geen aandelen uitgereikt te worden aan de aandeelhouders van A BV. Alle aandelen komen in handen van A BV.

Het is ook mogelijk om activa te splitsen naar een al bestaande dochterentiteit. Een voorwaarde van deze afsplitsing is wel dat er aandelen worden uitgereikt aan de aandeelhouders van A BV. In dit geval worden de aandeelhouders van A BV, die reeds een indirect belang hielden in B BV, ook rechtstreeks aandeelhouders van B BV.

De driehoekssplitsing is iets ingewikkelder. In dit geval splitst A BV een gedeelte van het bedrijfsvermogen af naar C BV. Hier tegenover geeft niet C BV, maar de moederentiteit van C BV, B BV, aandelen uit aan de aandeelhouder van A BV. Deze splitsingsvorm biedt flexibiliteit voor gevallen waarin B BV en C BV een fiscale eenheid vormen, die door de uitgifte van aandelen vanuit C BV zou kunnen worden verbroken.

2. Het fiscale gedeelte

Naast de juridische implicaties van de splitsing, zijn erfiscale implicaties. In beginsel vindt er door de splitsing of een afrekenmoment plaats (want, de splitsende vennootschap houdt op met bestaan voor de vennootschapsbelasting) ofwel een overdracht van vermogensbestanddelen plaats, waardoor er mogelijk een winst wordt behaald waarover moet worden afgerekend. Echter, vanuit het oogpunt van economische neutraliteit (de gedachte dat belastingheffing economische activiteit zo min mogelijk moet beïnvloeden) is er een fiscale faciliteit opgenomen in de wet, waardoor belastingheffing bij een splitsing kan worden uitgesteld.

2.1 Fictie fiscaal afrekenmoment

In het wetsartikel dat de juridische splitsing betreft wordt eerst belastingheffing veiliggesteld. Dit wordt gedaan door een fictie in het leven te roepen. Als de splitsende vennootschap ophoudt te bestaan (bij de zuivere splitsingen), wordt deze vennootschap geacht te zijn ‘gestopt met Nederlandse winst te genieten’. Door deze fictie vindt er een eindafrekening plaats, wat betekent dat de vennootschap wordt geacht haar gehele vermogen te hebben vervreemd tegen de waarde in het economische verkeer. Over het positieve verschil is tussen deze waarde en de (vaak lagere) fiscale boekwaarde wordt vennootschapsbelasting geheven.

2.2 Vervreemdingsfictie

De andere wijze waarop belastingheffing wordt veiliggesteld is doormiddel van de vervreemdingsfictie. Als de splitsende vennootschap namelijk niet ophoudt te bestaan, maar een gedeelte van haar vermogen afsplitst, kan er geen sprake zijn van het ‘stoppen van Nederlandse winst genieten’. In dit geval worden de vermogensbestanddelen die overgaan op de afgesplitste vennootschap geacht te zijn vervreemd. Ook hier zal er vennootschapsbelasting worden geheven over het positieve verschil tussen de waarde in het economische verkeer en de fiscale boekwaarde van de vermogensbestanddelen.

2.3 Mogelijkheid tot uitstel van belastingheffing

Nu belastingheffing in de wet is veiliggesteld, kan worden gekeken naar hoe en onder welke voorwaarden uitstel van belastingheffing kan worden verleend. Dit is geen vrijstelling van belasting! De fiscale claims op de stille reserves (verschil tussen boekwaarde en waarde in het economisch verkeer) gaan over op afgesplitste vennootschap(pen). Deze overgang (faciliteit) kan worden gebruikt indien aan de volgende cumulatieve voorwaarden is voldaan:

1. De splitsende (als deze ophoudt te bestaan) en verkrijgende rechtspersoon hanteren dezelfde fiscale winstbepalingen;
2. De splitsende (als deze ophoudt te bestaan) en verkrijgende rechtspersoon hebben geen fiscaal compensabele verliezen;
3. De splitsende (als deze ophoudt te bestaan) en verkrijgende rechtspersoon hebben geen recht op vermindering ter voorkoming van dubbele belasting;
4. De splitsende (als deze ophoudt te bestaan) en verkrijgende rechtspersoon maken geen aanspraak op de toepassing van de innovatiebox;
5. De verkrijgende rechtspersoon maakt geen aanspraak op voorwenteling van saldo aan renten ex. art. 15b Wet Vpb 1969;
6. De splitsende (als deze ophoudt te bestaan) en verkrijgende rechtspersoon maken geen aanspraak op de toepassing van de voor niet-kwalificerende beleggingsdeelnemingen geldende deelnemingsverrekening;
7. De splitsende (als deze ophoudt te bestaan) en verkrijgende rechtspersoon hebben geen recht op de toepassing van voortwenteling van voorheffingen ex. art. 25a Wet Vpb 1969;
8. Latere heffing van vennootschapsbelasting is verzekerd.

De laatste voorwaarde is een ‘vangnetbepaling’ bedoeld voor gevallen waarin eventueel claimverlies voor de Nederlandse belastingdienst zou kunnen optreden. Mocht er niet aan een van deze voorwaarden worden voldaan, is de faciliteit nog steeds mogelijk, maar dan enkel op verzoek bij de Belastingdienst.

2.4 Mogelijkheid tot uitstel van belastingheffing op verzoek

Indien niet aan de bovenstaande voorwaarden kan worden voldaan, kan er nog steeds gebruikgemaakt worden van de splitsingsfaciliteit. Om dit toch te realiseren, moet er een gezamenlijk verzoek van zowel de splitsende als verkrijgende vennootschap worden gedaan bij de fiscus. Op basis van dit verzoek kan de inspecteur toch de faciliteit verlenen, maar dit is dan doorgaans wel onder voorwaarden. De inspecteur kan bijvoorbeeld voor de toekenning van de faciliteit de voorwaarde stellen dat opgebouwde verrekenbare verliezen van de verkrijgende vennootschap niet mogen worden verrekend met winsten gemaakt door de verkregen vennootschap. Zo’n voorwaarde wordt gesteld om belastingheffing in de toekomst veilig te stellen, omdat zonder deze voorwaarde er sprake zou kunnen zijn van claimverlies. De beslissing op het verzoek wordt afgegeven bij een voor bezwaar vatbare beschikking.

2.5 Splitsing mag niet gericht zijn op ‘het ontgaan of uitstellen van belastingheffing’

Om gebruik te mogen maken van een fiscale herstructureringsfaciliteit (bedrijfsfusie, aandelenfusie, splitsingsfaciliteit, fusiefaciliteit) mag de herstructurering niet in overwegende mate gericht zijn op ‘het ontgaan of uitstellen van belastingheffing’. Om te kunnen bepalen of hier sprake van is, zijn er twee bewijsvermoedens in het leven geroepen. Deze rechtsvermoedens verschuiven de bewijslast van de inspecteur naar de belastingplichtige:

1. De splitsing is in overwegende mate gebaseerd op zakelijke overwegingen;
2. De aandelen in de splitsende dan wel verkrijgende partij worden niet binnen drie jaar vervreemd.

Als de belastingplichtige het voorgaande aannemelijk maakt, wordt de splitsing geacht niet gericht te zijn op ‘het ontgaan of uitstellen van belastingheffing’. Er is over het algemeen sprake van zakelijke overwegingen indien de splitsing is gerealiseerd door bedrijfseconomische motieven. Het rationaliseren van de bedrijfsstructuur is hier een voorbeeld van. Hieraan kan worden gedacht als bijvoorbeeld houdstervennootschappen worden gesplitst om continuïteit van bestuur in een vennootschap te waarborgen. 

Indien de aandelen toch binnen drie jaar worden vervreemd of achteraf blijkt dat de splitsing geen zakelijke overwegingen ten grondslag heeft, dan kan de faciliteit worden teruggedraaid en dient de overdrager ((af)splitsende vennootschap) nog steeds af te rekenen en mag de overnemer de verkregen vermogensbestanddelen herwaarderen. Door deze herwaardering wordt er wel een hoger afschrijvingspotentieel gerealiseerd bij de overnemer.

2.6 Zekerheid vooraf

Het is verstandig om ten aanzien van de vereisten zekerheid vooraf te vragen aan de fiscus. Je wilt niet achteraf een navorderingsaanslag krijgen ten aanzien van de overgegane vermogensbestanddelen omdat achteraf blijkt dat de fiscus vindt dat de splitsing gericht op het ontgaan van belastingheffing. Om dit te voorkomen, is het mogelijk om een verzoek in te dienen bij de fiscus om de splitsing te bespreken. Op basis van dit overleg, kan er een vaststellingsovereenkomst worden opgesteld waarbij jij als ondernemer zeker weet dat de splitsingsfaciliteit van toepassing is.

3. Stappenplan voor een juridische splitsing

Tenslotte moet men, onder begeleiding van een notaris, nog een praktisch stappenplan volgen om de splitsing daadwerkelijk te laten plaatsvinden. Voor de beeldvorming hebben wij de stappen hoog-over opgenomen hieronder.

1. Opstellen van een splitsingsvoorstel (wil je belastingvrij splitsen 🡪 zorg voor zakelijke overwegingen).
2. Bepaling en waardering van de over te dragen activa.
3. Waardebepaling van de aandelen krijgen.
4. Besluit van de algemene vergadering van aandeelhouders.
5. Deponeer het splitsingsvoorstel bij de KvK.
6. Publiceer het voornemen in een landelijk verspreid dagblad.
7. Periode van verzetstermijn voor schuldeisers (1 maand) in acht nemen.
8. Akte van splitsing laten passeren door een notaris (binnen 6 maanden na deponering van het splitsingsvoorstel).
9. Splitsing is gerealiseerd 🡪 inschrijven in het Handelsregister en informeren van Belastingdienst.

4. Conclusie

Een juridische splitsing is een goede tool voor het herstructureren van jouw onderneming en het spreiden van risico’s. Het biedt efficiëntie en flexibiliteit.  Wil jij risico’s spreiden, jouw onderneming herstructureren of scheiden de wegen met jouw compagnon? De fiscalisten van Port Sight Tax zorgen voor de juiste fiscale begeleiding!

Gebruikte documentatie:

• Artikel 334a Burgerlijk Wetboek Boek 2.
• Artikel 3.56 Wet Inkomstenbelasting 2001.
• Artikel 8 Wet op de Vennootschapsbelasting 1969.
• Artikel 13h Wet op de Vennootschapsbelasting 1969.
• Artikel 13j Wet op de Vennootschapsbelasting 1969.
• Artikel 14a Wet op de Vennootschapsbelasting 1969.
• Artikel 15d Wet op de Vennootschapsbelasting 1969.
• Besluit afsplitsing 2022.
• Besluit zuivere splitsing 2022.
• HR 13 september 2019, 18/0492, BNB 2019/175.
• Heithuis, E.J.W. et al. (2024), Compendium Vennootschapsbelasting (p. 317-327). Wolters Kluwer.